Gustaw Fierla – malarz, nauczyciel i dokumentalista kultury Śląska Cieszyńskiego i Zaolzia

Gustaw Fierla – strażnik kultury Śląska Cieszyńskiego

Gustaw Fierla to postać wyjątkowa w historii polskiej kultury na Śląsku Cieszyńskim. Malarz, nauczyciel, folklorysta i działacz społeczny, całe swoje życie poświęcił dokumentowaniu oraz promowaniu dziedzictwa ziem zaludnionych przez Polaków po czeskiej stronie Olzy – na tzw. Zaolziu. Urodził się 18 lipca 1896 roku w Lutyni Polskiej, a zmarł 21 listopada 1981 roku w Czeskim Cieszynie. Jego życie było dowodem na to, że sztuka może być narzędziem kształtowania tożsamości i podtrzymywania narodowej świadomości na terenach przygranicznych.

Lata młodości i wykształcenie – w cieniu wielkich mistrzów

Fierla ukończył polskie gimnazjum realne w Orłowej, jedno z ważniejszych centrów polskiego życia oświatowego na Śląsku Cieszyńskim. To tam uformowało się jego pierwsze zrozumienie roli kultury i edukacji w życiu zbiorowym. Po maturze wyjechał na studia do Krakowa i rozpoczął naukę na jednej z najważniejszych uczelni artystycznych w Polsce – Akademii Sztuk Pięknych. Tam miał okazję pobierać nauki od wybitnych artystów: Józefa Mehoffera, jednego z czołowych przedstawicieli Młodej Polski, oraz Stanisława Dębickiego – znanego pejzażysty i pedagoga. Ten okres wycisnął piętno na jego późniejszej twórczości, zarówno pod względem tematyki, jak i techniki malarskiej.

Pedagog z powołania – nauczanie przez sztukę

W 1927 roku Fierla wrócił do swojego gimnazjum w Orłowej, tym razem jako nauczyciel rysunku. Pełnił tę rolę przez niemal 30 lat, aż do 1955 roku. Jego podejście do nauczania sztuki nie ograniczało się do przekazywania techniki – traktował on plastykę jako narzędzie kształcenia wrażliwości estetycznej oraz tożsamości kulturowej młodego pokolenia Polaków na Zaolziu. Jedną z jego znanych uczennic była Zofia Wanok, późniejsza malarka, która również wpisała się istotnie w pejzaż kulturalny regionu.

Artysta impresjonistyczny – kolory Śląska

Fierla stworzył ponad 400 obrazów olejnych – głównie pejzaży, martwych natur i przedstawień kwiatów. Choć formalnie najbliżej mu było do impresjonizmu, jego malarstwo cechuje również głęboka więź z lokalnym krajobrazem i kulturą. Malował to, co było mu najbliższe – wsie, góry, pola i ludzi Śląska Cieszyńskiego. Wielokrotnie wystawiał swoje prace, m.in. na ponad 20 wystawach indywidualnych – nie tylko w Polsce, ale i w Czechosłowacji. Jego sztuka była interpretowana jako „pamiętnik malarski regionu”, dzięki czemu zyskał uznanie jako dokumentalista zmieniającego się krajobrazu etnograficznego Zaolzia.

Folklorysta i działacz – obrońca dziedzictwa regionu

Gustaw Fierla nie ograniczał się do pracy malarskiej czy dydaktycznej. Był również aktywnym folklorystą i społecznikiem, zaangażowanym w życie kulturalne Śląska Cieszyńskiego. Związany z Macierzą Szkolną – polską organizacją kulturalno-oświatową w Czechosłowacji – kierował Sekcją Muzealną i pełnił funkcję pierwszego kustosza Muzeum Macierzy. Był inicjatorem i organizatorem licznych wystaw – m.in. zaprojektował oprawę plastyczną ekspozycji na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku. Razem z Karolem Piegzą zorganizował też pierwszą wystawę malarstwa na Zaolziu, przecierając szlaki dla przyszłych artystów regionu.

Badacz strojów ludowych – dokumentowanie tożsamości

Fierla pozostawił po sobie nie tylko obrazy, ale też bogaty dorobek naukowy w dziedzinie etnografii. Interesowało go zwłaszcza tradycyjne ubiornictwo Śląska Cieszyńskiego – tematyka, której poświęcił szereg publikacji. Do najważniejszych należą: „Strój Lachów Śląskich” (1969) oraz „Strój cieszyński” (1977). W swoich opracowaniach opisywał z detalami materiał, fason, dekoracje oraz symbolikę strojów ludowych, co czyniło z jego publikacji nie tylko cenne źródła naukowe, ale i przewodniki po żywej historii regionu. Jego teksty ukazywały się w renomowanym piśmie „Zwrot” oraz innych wydawnictwach polskojęzycznych w Czechosłowacji.

Dziedzictwo Gustawa Fierli – pamięć o artyście i regionie

Choć zmarł w 1981 roku, dziedzictwo Gustawa Fierli nadal żyje. Jego nazwisko pojawia się w kontekście historii polskiej sztuki regionalnej, edukacji kulturalnej oraz badań etnograficznych. Jest też często wspominany w publikacjach dotyczących Zaolzia i działalności Macierzy Szkolnej. Co więcej, jego twórczość znajduje się w zbiorach prywatnych i publicznych, zwłaszcza w Czechach i Polsce, gdzie systematycznie jest przypominana przy okazji wystaw i wydarzeń jubileuszowych. Dla mieszkańców Śląska Cieszyńskiego pozostaje przykładem człowieka, który w trudnych geopolitycznie warunkach potrafił działać twórczo, budować mosty i pielęgnować lokalną tożsamość kulturową.

Fierla był artystą z misją – i tę misję spełnił: jego malarstwo i praca pedagogiczna, a także zaangażowanie społeczne i etnograficzne, stanowią trwały wkład w dokumentację i zachowanie dorobku Śląska Cieszyńskiego dla przyszłych pokoleń.

tagi: malarstwo, ŚląskCieszyński, GustawFierla