Portret palacza: Cezanne i jego niecodzienne ujęcie codzienności

Opublikowano przez

Paul Cezanne, jeden z najbardziej wpływowych artystów XIX wieku, znany jest ze swojej oryginalności i niepowtarzalnego stylu, który zdefiniował postimpresjonizm. Jego obraz Palacz (oryg. Le Fumeur), namalowany około 1892 roku, nie tylko ukazuje umiejętność przedstawienia postaci w sposób oddający ich esencję i charakter, ale także odzwierciedla głęboko osadzony kontekst społeczny i kulturowy tamtego okresu.

Paul Cezanne, urodzony w 1839 roku w Aix-en-Provence, od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie sztuką, lecz jego droga do uznania była wyboista. Zaczynał jako część ruchu impresjonistycznego, lecz jego surowa, zgeometryzowana forma malarska stopniowo kierowała się w stronę eksperymentów, które położyły podwaliny pod kubizm. „Palacz” jest doskonałym przykładem tej metamorfozy – widać tu już odchodzenie od impresjonistycznych rozmytych konturów na rzecz mocnej struktury, niemal rzeźbiarskiej w swojej wymowie.

Obraz przedstawia mężczyznę z fajką w ustach, zatopionego w rozmyślaniach. W dziele tym wyraźnie widoczna jest specyficzna technika Paula Cézanne’a, który, w przeciwieństwie do realistów końca XIX wieku, nie koncentrował się na drobiazgowej precyzji anatomicznej. Zamiast tego artysta kładł szczególny nacisk na grę wartości kolorystycznych i geometrycznych kształtów, co tworzy unikalną strukturę przestrzenną. W efekcie umożliwia to widzowi swoiste rozwiązywanie wizualnej łamigłówki, pochłaniając wzrok i myśli sięgającej dalej niż powierzchowne podobieństwo do rzeczywistości.

Podejście Cézanne’a, polegające na celowym pozostawieniu interpretacji dzieła w rękach widza, było niezwykle innowacyjne jak na tamte czasy. Alain de Botton w swojej książce „Sztuka jako terapia” zauważa, że Cézanne miał niezwykły dar uchwycenia tego, co nieokreślone, a jednocześnie głęboko ludzkie. Jego „Palacz” staje się swego rodzaju mostem do wewnętrznego świata przeciętnego człowieka – osoby, która w dymie fajki znajduje chwilową ucieczkę od trosk dnia codziennego.

Z technicznego punktu widzenia Cézanne w „Palaczu” zastosował technikę, którą można by określić jako modelowanie kolorystyczne. Traktował każdy element obrazu jak oddzielny byt kolorystyczny, co nadało dziełu niemal trójwymiarowy efekt na płaskiej powierzchni. Dzięki temu jego obrazy nabierały nowego wymiaru, a widzowie zyskiwali wrażenie głębi i przestrzeni.