Otto Gutfreund – pionier kubizmu w rzeźbie i wybitny przedstawiciel czeskiej awangardy

Kim był Otto Gutfreund? Artysta na styku nowoczesności i tradycji

Otto Gutfreund, urodzony 3 sierpnia 1889 roku w czeskim Dvůr Králové nad Labem i zmarły niespodziewanie 2 czerwca 1927 roku w Pradze, był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli nowoczesnej rzeźby w Europie Środkowej. Jego twórczość stanowi pomost między ekspresjonizmem, kubizmem a klasycyzującymi nurtami lat 20. XX wieku. W Czechach uznawany jest za ojca tamtejszego kubizmu w rzeźbie, choć jego dzieła wykraczają poza pojedyncze kierunki artystyczne.

Gutfreund był nie tylko rzeźbiarzem, ale także utalentowanym rysownikiem i ceramikiem. Jego prace, przesycone osobistym dramatyzmem i społeczną świadomością, wpisują się w szerszy europejski kontekst awangardy czasów po I wojnie światowej.

Młodość i edukacja: od fachu rzeźbiarskiego do École des Beaux-Arts

Pochodzący z rodziny żydowskiej Otto Gutfreund rozpoczął swoją artystyczną edukację od praktyki w szkole ceramicznej w Bechyni, a następnie kontynuował naukę w prestiżowej Szkole Sztuk Pięknych w Pradze. W 1909 roku wyjechał do Francji, gdzie rozpoczął studia u słynnego rzeźbiarza Antoina Bourdelle’a w paryskiej École des Beaux-Arts. To właśnie pobyt w stolicy światowej sztuki odegrał kluczową rolę w jego artystycznej ewolucji.

W Paryżu Gutfreund zetknął się z fermentem artystycznym początku XX wieku. Intensywnie chłonął wpływy kubizmu, fowizmu i ekspresjonizmu. Jego znajomość z takimi postaciami jak Pablo Picasso czy Juan Gris pozwoliła mu na bezpośrednie uczestnictwo w rodzącym się nowym języku sztuki, który stawiał na geometryzację formy i analizę przestrzeni.

Kubistyczna rzeźba – arcydzieła w brązie

Jednym z najważniejszych i pionierskich okresów w twórczości Otto Gutfreunda były lata 1912–1914, w których powstały jego najważniejsze dzieła kubistyczne. W odróżnieniu od swoich francuskich kolegów, którzy uprawiali głównie malarstwo kubistyczne, Gutfreund był jednym z nielicznych artystów próbujących przełożyć język kubizmu na rzeźbę.

Jednym z najbardziej znanych dzieł z tego okresu jest „Anioł pokoju” (cz. Anděl míru, 1913), rzeźba w brązie, gdzie zastosowanie ostrych kątów, zgeometryzowanych brył i rozczłonkowanej formy przekształca przedstawienie figury w niemal abstrakcyjną kompozycję. Inne słynne dzieła z tego okresu to „Człowiek z harmonią” oraz „Muzyk” – rzeźby, które ukazują człowieka zanurzonego w dźwięku, konstrukcji, ruchu.

Doświadczenie wojenne i przemiana stylu

Wraz z wybuchem I wojny światowej Gutfreund porzucił Paryż i w 1914 roku powrócił do Czech. Choć był pacyfistą, w 1915 roku wstąpił jako ochotnik do armii czechosłowackiej we Francji. W wyniku konfliktu został wzięty do niemieckiej niewoli i przebywał w obozie aż do 1918 roku.

Wojna wywarła głęboki wpływ na jego duchowość i twórczość. Po jej zakończeniu Gutfreund wyraźnie zwrócił się ku bardziej humanistycznemu, klasycyzującemu stylowi. Jego prace z lat 20. są spokojniejsze, mniej zgeometryzowane, ale nadal nacechowane głęboką ekspresją. Przykładem tego nurtu jest jego pomnik „Legionistów”, w którym czuć zarówno patos, jak i intymną zadumę nad ludzkim cierpieniem.

Późna twórczość i architektoniczna integracja sztuki

W późniejszych latach Otto Gutfreund współpracował z wieloma architektami, integrując rzeźbę z architekturą nowoczesną – co było zgodne z ówczesną tendencją do syntezy sztuk w czeskim modernizmie. Jego reliefy i dekoracje zdobiły nowo powstające kamienice i budynki użyteczności publicznej, co stawiało go w roli jednego z prekursorów sztuki użytkowej w duchu Bauhausu i funkcjonalizmu.

Ten okres w jego działalności pokazał, że rzeźba może nie tylko być dziełem sztuki samej w sobie, ale również pełnić funkcję estetycznej i społecznej narracji w przestrzeni miejskiej. Przykładowe realizacje to współpraca z architektem Josefem Gočárem – klasykiem czeskiego modernizmu.

Przedwczesna śmierć i spuścizna

Otto Gutfreund zmarł tragicznie w wieku zaledwie 37 lat, tonąc w Wełtawie podczas kąpieli. Jego śmierć przerwała błyskotliwą karierę, ale pamięć o nim i jego dziełach nie zgasła. Dzisiaj uchodzi za jednego z ojców czeskiej rzeźby nowoczesnej i pioniera w adaptowaniu filozofii kubizmu do trójwymiarowego medium.

Jego prace znajdują się obecnie w zbiorach największych muzeów – m.in. Galerii Narodowej w Pradze, Morawskiej Galerii w Brnie oraz wielu europejskich kolekcjach prywatnych. Dzieła Gutfreunda fascynują do dziś niezwykłym napięciem między formą, emocją i ideą – są świadectwem artysty, który nie tylko szedł z duchem czasu, ale również pozostawił ślad w jego kształtowaniu.

Otto Gutfreund na tle kultury europejskiej

Choć jego życie było krótkie, Otto Gutfreund odegrał znaczącą rolę w rozwoju nowoczesnej rzeźby w Europie. W przeciwieństwie do wielu swoich zachodnioeuropejskich kolegów, nie zatracił kontaktu z rzeczywistością i społecznymi tematami. Przemyślenia nad kondycją człowieka, konfliktem, duchowością i przemianami społecznymi są obecne w jego twórczości od początku aż po ostatnie dzieła.

Dziś jego dorobek stanowi nie tylko kanon sztuki czeskiej, ale także część dziedzictwa europejskiej awangardy. Warto go poznawać, studiować i propagować jako artystę, który niezależnie od historycznych burz kształtował nowoczesność z pełną świadomością siły sztuki.

tagi: rzeźba, kubizm, OttoGutfreund