Od krawca do królewskiego portrecisty – niezwykłe życie Philipa de László
Philip de László – mistrz portretu, który sportretował monarchów i elitę Europy
Philip de László to jedna z najbardziej fascynujących postaci w historii sztuki portretowej przełomu XIX i XX wieku. Urodzony jako Fülöp László w 1869 roku w Budapeszcie, artysta osiągnął światową sławę, malując portrety członków rodzin królewskich, arystokracji i polityków. Choć dziś jego nazwisko nie jest tak powszechnie rozpoznawalne jak niektórych innych autorów obrazów, jego dorobek artystyczny i niezwykła droga życiowa stanowią fascynującą opowieść o talencie, ambicji i możliwościach sztuki portretowej jako narzędzia społecznego awansu.
Od krawca do międzynarodowego portrecisty – początki Fülöpa László
Fülöp László urodził się w żydowskiej rodzinie rzemieślniczej w Budapeszcie, gdzie jego ojciec prowadził pracownię krawiecką. Wykształcenie artystyczne zdobywał m.in. w Akademii Sztuk Pięknych w Budapeszcie oraz w Monachium. Już na wczesnym etapie kariery wykazywał talent i zainteresowanie portretem – gatunkiem mającym szczególne znaczenie społeczne, jako że ugruntowywał status portretowanych i relacje władzy.
Jego umiejętność oddania charakteru modela zyskała mu rozgłos w lokalnych kręgach, jednak sukces międzynarodowy pojawił się dopiero po roku 1899, kiedy artysta przeniósł się do Wiednia. Tam jego styl – łączący subtelność pędzla ze świetlistą paletą – spotkał się z dużym uznaniem.
Kultura dworska i arystokratyczna Anglii – nowy dom László
W 1907 roku László przeniósł się wraz z rodziną do Londynu, gdzie zmienił nazwisko na Philip de László – „de” miało podkreślać jego nobilitację i przyciągać uwagę brytyjskich elit. W 1909 roku został oficjalnie obywatelem brytyjskim, a jego atelier szybko stało się jednym z najbardziej prestiżowych miejsc w londyńskim świecie artystycznym.
De László zdobył szerokie uznanie jako portrecista rodziny królewskiej. Malował portrety m.in. królowej Marii i króla Jerzego V, a także cesarzowej Austro-Węgier, cesarza Japonii, papieży i władców europejskich państw. Jego styl wyróżniała zdolność wydobycia psychologicznej głębi postaci oraz mistrzowskie operowanie światłem, fakturą tkanin i detalami.
Polityka, lojalność i kontrowersje w czasie wojny
II wojna światowa rzuciła cień na karierę Philipa de László. Choć był uznanym malarzem w Wielkiej Brytanii, jego częste kontakty z osobami z Europy Środkowo-Wschodniej – w tym z węgierskimi i niemieckimi arystokratami – wzbudziły podejrzenia brytyjskich władz. Został nawet tymczasowo uwięziony w 1917 roku pod zarzutem antybrytyjskiej działalności, choć ostatecznie został oczyszczony z zarzutów.
Jego lojalność wobec Wielkiej Brytanii oraz rola jako „malarza dyplomatycznego” wskazują, jak sztuka i polityka splatają się ze sobą w okresach konfliktów. De László został nawet wezwany do tłumaczenia swojej działalności przed parlamentem; jednak uznanie dla jego talentu i autorytet, jakim cieszył się w kręgach elitarnych, sprawiły, że jego reputacja szybko została odbudowana.
Styl, technika i spuścizna artystyczna Philipa de László
Philip de László kontynuował tradycję portretu akademickiego, niejako w kontrze do rozwijających się wówczas nurtów modernistycznych jak impresjonizm czy kubizm. Mimo to był bardzo ceniony przez współczesnych – jego dzieła nadawały prestiż osobom portretowanym i często zdobiły ściany rezydencji, ambasad i sal tronowych. Był mistrzem światła – często malował w stylu przypominającym Velázqueza lub van Dycka – i znakomicie oddawał fakturę tkanin, biżuterii oraz innych detali, świadczących o statusie społecznym portretowanego.
Jego spuścizna liczy ponad 2 tysiące obrazów, z których wiele znajduje się dziś w kolekcjach muzealnych i prywatnych, w tym w National Portrait Gallery w Londynie, w pałacach królewskich oraz na uniwersytetach w Oksfordzie i Cambridge.
Philip de László dzisiaj – nowa fala zainteresowania jego twórczością
Choć po jego śmierci w 1937 roku przez pewien czas był zapomniany w świecie sztuki zdominowanym przez awangardę, w XXI wieku następuje renesans zainteresowania Philipem de László. Wystawy jego dzieł przyciągają tłumy, a artyści portretowi cenią go jako mistrza klasycznej techniki. Wpływ de László widoczny jest także w pracach współczesnych malarzy realistów i hiperrealistów.
Założona w 2010 roku The de László Archive Trust pracuje nad skatalogowaniem jego całego dorobku i udostępnieniem dziedzictwa mistrza szerokiej publiczności. Dzięki nowym badaniom i digitalizacji jego dzieł można lepiej niż kiedykolwiek wcześniej docenić wielkość tego artysty oraz jego wpływ na historię malarstwa portretowego.
Philip de László udowodnił, że talent – wsparty determinacją i umiejętnością poruszania się w świecie elit – może przekształcić biografię ubogiego chłopca z Budapesztu w opowieść godną największych galerii Europy.
portret, Philip de László, historia sztuki