Malowane proroctwo pokoju

Edward Hicks – duchowa podróż od malarza powozów do proroka pokoju

Edward Hicks to postać niezwykła w historii amerykańskiej sztuki – samouk, kaznodzieja, artysta naiwny, a zarazem jeden z najbardziej rozpoznawalnych malarzy inspirowanych duchowością kwakrów. Choć w jego czasach znany był głównie jako kaznodzieja, to jego malarski dorobek, oparty niemal wyłącznie na wewnętrznych przeżyciach religijnych, zyskał uznanie dopiero po jego śmierci. Z perspektywy współczesności Hicks jawi się jako wizjoner pokoju, którego sztuka – przesiąknięta filozofią tolerancji i duchowego odkupienia – wciąż porusza swoją prostotą i siłą przekazu.

Korzenie duchowe i wczesne lata – formowanie tożsamości Hicks’a

Edward Hicks urodził się 14 kwietnia 1780 roku w posiadłości dziadka w Attleboro, w stanie Pensylwania. Jego rodzice byli anglikanami, ale po śmierci matki, gdy miał zaledwie półtora roku, został wychowany przez Elizabeth Twining – przyjaciółkę rodziny i zagorzałą kwakierkę. To pod jej opieką chłopiec nie tylko dorastał, ale także przesiąkał naukami religijnymi, które ukształtowały jego dalsze życie. Twining Farm, gdzie Hicks spędził dzieciństwo, było otoczeniem spokojnym, prowincjonalnym, ale duchowo głębokim – stanowiło duchowy fundament jego późniejszych rozważań teologicznych i malarskich.

W wieku trzynastu lat rozpoczął siedmioletnią praktykę u rzemieślników William’a i Henry’ego Tomlinsonów, gdzie nauczył się fachu lakiernika i dekoratora powozów. Jednak okres młodości Hicks sam określił jako „rozpustny i pusty”, spędzając czas na zabawach i beztroskim życiu. Punkt zwrotny nastąpił w 1803 roku, gdy skierował swoje kroki na spotkanie religii – dołączył do kwakrów (The Religious Society of Friends), a w tym samym roku poślubił Sarę Worstall, również wyznawczynię tego odłamu chrześcijaństwa.

Cień kazalnicy i blask sztuki – malowanie w służbie przekonań

W 1812 roku Hicks został oficjalnie uznany za kaznodzieję, a już rok później rozpoczął wędrówki po Pensylwanii jako wędrowny nauczyciel wiary. Jego działalność duchowa zbiegła się z okresem narastających trudności finansowych – utrzymanie rodziny z piątą pociechą w drodze stało się nie lada wyzwaniem. Hicks, pozostając wierny zasadom kwakrów, początkowo porzucił malarstwo ozdobne, trudniąc się jedynie prostym malowaniem użytkowym i próbując sił jako farmer. Jednak dopiero powrót do malarstwa dekoracyjnego – choć uczyniony z oporami – przyniósł mu stabilność i ponownie rozniecił twórczy ogień.

To właśnie około roku 1820 Hicks stworzył swoją pierwszą wersję motywu „The Peaceable Kingdom” – kompozycji, która miała stać się jego znakiem rozpoznawczym i najgłębszym artystycznym wyrazem wiary w wewnętrzne światło (ang. Inner Light), czyli obecność Boga w każdym człowieku. Mimo że jego malarstwo początkowo przeznaczone było głównie dla bliskich i społeczności lokalnej, to jego znaczenie duchowe i estetyczne szybko zaczęło przyciągać szerszą uwagę.

Pokój i proroctwo – „The Peaceable Kingdom” jako manifest moralny

„The Peaceable Kingdom” to nie tylko centralny motyw malarstwa Edwarda Hicks’a, ale i swoisty manifest artystyczno-teologiczny. Hicks namalował ponad 60 wersji tej kompozycji na przestrzeni lat. Obraz nawiązuje bezpośrednio do wizji proroka Izajasza („Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem…”, Iz 11:6–8), przedstawiając zwierzęta drapieżne i ofiary razem w harmonii, często w towarzystwie dzieci. Utopia pokoju i pojednania wpisana jest nie tylko w scenę figuralną, ale i w tło, w którym często pojawiają się obrazy spotkań Indian z pionierami, zwykle z Williamem Pennem w roli głównej. Ukazuje to marzenie Hicks’a o społeczeństwie wyzbytym agresji, kłamstwa i dominacji.

Penn, założyciel kolonii Pensylwanii, był dla Hicks’a nie tyle politykiem, co prorokiem działającym w duchu pokoju. Jego traktaty z rdzennymi Amerykanami, zawierane bez przemocy, cieszyły się wyjątkowym szacunkiem w środowiskach kwakrów i były dla Hicks’a potwierdzeniem, że świat oparty na duchowości i wzajemnym szacunku jest możliwy. W malarstwie Hicks’a te wartości stają się ponadczasowym przesłaniem: przywracają nadzieję w ludzki potencjał dobra i transcendencji.

Język formy i treści – technika i symbolika malarstwa Hicks’a

Estetyka Edwarda Hicks’a klasyfikuje jego prace jako sztukę naiwną – cechuje ją brak formalnego wykształcenia artystycznego, prostota kompozycyjna, spłycenie perspektywy i figuratywizm podporządkowany narracji. Ale to w tej pozornej niedoskonałości kryje się siła jego dzieł – nie próbują one naśladować rzeczywistości, lecz ją interpretować moralnie i duchowo. Postacie i zwierzęta są często przedstawiane w uproszczony sposób, z nielinearną perspektywą i celową deformacją rozmiarów, tak by uwypuklić ich znaczenie symboliczne.

Znaczące jest skupienie Hicks’a na gestach i układzie postaci – to one są nośnikiem sensów, nie sam realizm. Widz zmuszony jest do aktywnego patrzenia: drobne różnice w detalach między wersjami „The Peaceable Kingdom” prowokują do interpretacji. Zwierzęta przestają być jedynie fauną – są alegorią cech moralnych, wspólnot albo postaw wobec świata. To właśnie ta deliberacyjność obrazu – pozorna prostota formy i potencjał głębokiej treści – czyni Hicks’a nie tylko malarzem pokolenia, ale prorokiem uniwersalnych wartości.

Dziedzictwo duchowe i artystyczne – Hicks we współczesnej kulturze

Edward Hicks zmarł w 1849 roku, pochowany został na cmentarzu Newtown Friends Meetinghouse. Choć za życia był bardziej znany jako kaznodzieja niż malarz, dziś jego dzieła znajdują się w prestiżowych zbiorach, m.in. w Reynolda House Museum of American Art, Philadelphia Museum of Art i wielu instytucjach poświęconych dziedzictwu kwakrów. Szczególną wartość ma kolekcja obrazów i dokumentów zgromadzona przez Newtown Historic Association.

Pierwsza większa wystawa jego prac miała miejsce dopiero w 1860 roku, przynosząc mieszane opinie – artysta był często krytykowany za powtarzanie motywów. Jednak z dzisiejszej perspektywy powielanie symbolicznych kompozycji jawi się jako spójna praktyka duchowego przekazu, nie ograniczenie warsztatu. W dobie współczesnych kryzysów społecznych i ekologicznych twórczość Hicks’a zyskuje nową, aktualną wymowę – jako błagalna modlitwa o pokój, wspólnotę i odnowę moralną ludzkości.

Podsumowanie – Edward Hicks jako teolog obrazu

Edward Hicks jest nie tylko świadectwem duchowej tęsknoty XIX-wiecznej Ameryki, ale też przykładem artysty, który potrafił bez formalnego wykształcenia wyrazić uniwersalne prawdy etyczne poprzez proste, ale wymowne obrazy. W jego pracach nie chodziło o postęp techniczny ani artystyczne nowatorstwo. Hicks używał malarstwa nie jako celu samego w sobie, lecz jako medium, poprzez które próbował opisać lepszy świat – świat pokoju, duchowości i bliskości stworzenia. W tym sensie był zarówno prorokiem, jak i artystą – a jego dzieła pozostają przesłaniem nadziei do dziś.

WordPress tags: Edward Hicks, sztuka naiwna, The Peaceable Kingdom