Czuły dotyk wiedeńskiego pędzla

Opublikowano przez

Friedrich von Amerling – mistrz wiedeńskiego portretu i człowiek epoki Biedermeier

Friedrich von Amerling, urodzony 14 kwietnia 1803 roku w Wiedniu, był jednym z najważniejszych austriackich malarzy XIX wieku. Znany przede wszystkim jako wybitny portrecista, przez ponad pół wieku dostarczał przedstawieniom arystokracji, mieszczaństwa i artystycznej bohemy niezrównanej elegancji i subtelności. Jego twórczość, obejmująca ponad 1000 dzieł, stanowi wyjątkowy dokument kulturowy epoki Biedermeier i wciąż cieszy się uznaniem wśród kolekcjonerów i historyków sztuki.

Od złotniczego warsztatu do Akademii – młodość i edukacja

Amerling wywodził się z rodziny rzemieślniczej – jego ojciec był złotnikiem. W młodym wieku trafił na Akademię Sztuk Pięknych w Wiedniu, gdzie od 1815 do 1824 studiował pod okiem konserwatywnego malarza Huberta Maurera oraz rzeźbiarza Josefa Kliebera. W następnych latach kształcił się również w Pradze pod kierunkiem Josepha Berglera młodszego. Te doświadczenia uformowały techniczny warsztat Amerlinga, ale prawdziwym impulsem do rozwoju stały się podróże artystyczne.

W 1827 roku Amerling udał się do Londynu, gdzie zachwyciła go sztuka Thomasa Lawrence’a – wyrafinowanego portrecisty nadwornego Wielkiej Brytanii. Następnie odwiedził Paryż i Rzym, inspirując się m.in. u Horace’a Verneta. Te europejskie wojaże nie tylko poszerzyły jego horyzonty, ale też ukształtowały jego indywidualny styl – łączący klasycyzm, romantyzm i elementy biedermeierowskiej wrażliwości.

Malarz elit – kariera nadwornego portrecisty Habsburgów

Po powrocie do Wiednia w 1828 roku Amerling natychmiast rozpoczął intensywną działalność artystyczną. Przełom w jego karierze nastąpił, gdy uzyskał zlecenie na namalowanie reprezentacyjnego portretu cesarza Franciszka II. Obraz spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem i otworzył Amerlingowi drogę do najwyższych elit monarchii. Od tej pory przez ponad dwie dekady był czołowym portrecistą w Austrii. Od 1835 roku był malarzem nadwornym Habsburgów.

Portrety Amerlinga były wysoce pożądane – nie tylko przez rodzinę cesarską i arystokrację, lecz także przez przedstawicieli zamożnego mieszczaństwa i świata kultury. Jego modelami byli m.in. cesarz Ferdynand I, malarz Thomas Ender, kompozytor Franz Liszt oraz liczne damy wiedeńskiego salonu. Portret wykonany przez Amerlinga oznaczał coś więcej niż tylko artystyczne przedstawienie – był prestiżowym symbolem przynależności do elity.

Styl i tematyka – co wyróżniało Amerlinga na tle epoki?

Twórczość Amerlinga wpisuje się w nurt Biedermeier – dominujący w Europie Środkowej w pierwszej połowie XIX wieku styl charakteryzujący się umiłowaniem domowego ciepła, skromności i elegancji. Malarz łączył doskonałość warsztatową, finezyjne światłocienie i subtelne barwy z delikatną psychologiczną analizą portretowanych osób.

W jego obrazach widoczne są również elementy romantyzmu – melancholia spojrzeń, miękkość światła i egzotyczne aranżacje (szczególnie motywy orientalne, jak w „Die junge Morgenländerin”). Amerling nie ograniczał się wyłącznie do portretu. Malował także sceny rodzajowe – często z udziałem kobiet i dzieci – emanujące wigorem i życzliwością. Szczególnym przykładem tej emocjonalności jest „Mädchen mit Strohhut” z 1835 roku – dzieło, które w 2008 zostało sprzedane za zawrotną sumę 1 502 300 euro.

Życie osobiste – pałace, podróże i burzliwe związki

Friedrich von Amerling nigdy nie poprzestawał na pracy w pracowni. Był człowiekiem światowym i zamożnym. Podróżował do Włoch, Hiszpanii, Anglii, Grecji, Skandynawii, Egiptu i Palestyny, nieustannie wzbogacając swoje doświadczenia artystyczne. W 1858 roku zakupił pałac Gumpendorf w Wiedniu (tzw. Amerlingschlössl), który przekształcił w bogato zdobioną rezydencję pełną dzieł sztuki i osobliwości rzemiosła artystycznego.

Był także postacią o bogatym życiu osobistym – miał cztery żony, z których dwie zmarły, z jedną się rozwiódł, a ostatnia go przeżyła. Jego córka Wilhelmina poślubiła znanego polityka staroruskiego Ksenofonta Ochrynowycza. Amerling słynął również z gościnności – bywał u niego m.in. Franz Liszt. W 1878 roku ze względu na zasługi dla kultury otrzymał tytuł szlachecki – odtąd znany był jako Ritter von Amerling.

Dziedzictwo – co pozostało po Amerlingu?

Friedrich von Amerling zmarł 14 stycznia 1887 roku w Wiedniu, pozostawiając po sobie ponad tysiąc obrazów, liczne szkice i szeroko zakrojoną kolekcję sztuki. Został pochowany z honorami na wiedeńskim Cmentarzu Centralnym, a jego nagrobek zaprojektował znany rzeźbiarz Johannes Benk. W 1902 roku ten sam artysta stworzył pomnik Amerlinga w wiedeńskim Stadtparku.

Dziedzictwo malarza zostało również utrwalone w świadomości społecznej. Od 1887 roku jego imieniem nazwano ulicę – Amerlingstraße, a z jego domu rodzinnego utworzono Amerlinghaus, dziś pełniący funkcję centrum kultury. Jeszcze większy wymiar miała jego spuścizna materialna – która po śmierci ostatniej żony tworzyła podstawy Marie Gräfin Hoyos-Amerling-Stiftung, fundacji wspierającej potrzebujących artystów. Choć inicjatywa ta zakończyła działalność w 1929 roku, stanowiła wyraz jego trwającego wpływu na życie kulturalne Austrii.

Amerling dzisiaj – sztuka, która nie przemija

Dzieła Amerlinga znajdują się dziś w najważniejszych muzeach Austrii, m.in. w Belwederze, Kunsthistorisches Museum i Liechtenstein Museum. Obrazy takie jak „Ein Fischerknabe” (1830), „Portret Marii von Vesque” (1832) czy „Rodzina Breuner-Enckevoirt” (1834) zachwycają nie tylko kompozycją, lecz także subtelnością emocji i wyrafinowaniem formy. Bez wątpienia Amerling był prekursorem nowoczesnego portretu psychologicznego w sztuce austriackiej.

Friedrich von Amerling to więcej niż tylko malarz epoki Biedermeier. To twórca, który uchwycił ducha swojego czasu z niebywałą czułością i artyzmem. Współcześnie jego dzieła są nie tylko świadectwem historii, lecz nadal inspirują swoją ponadczasową elegancją i mistrzostwem. W świecie, który wciąż fascynuje się pięknem minionych epok, Ameling w pełni zasługuje na miano ikony austriackiej kultury XIX wieku.

tagi: Friedrich von Amerling, malarstwo XIX wieku, Biedermeier